Eignasöfn

Íslenska lífeyriskerfið er stórt í samanburði við íslenskt hagkerfi og var um 184% af vergri landsframleiðslu (VLF) í lok þriðja ársfjórðungs árið 2024. Eignasöfn LV námu til samanburðar tæplega þriðjungi af VLF á sama tíma. Þá er LV annar stærsti sjóður íslenska lífeyriskerfisins og taldi um 18% af heildareignum þess í lok árs 2024 en sameignardeildin taldi 19,4% af heildareignum sameignardeilda lífeyrissjóða.[1]

Eignasöfn LV eru fimm talsins, eitt fyrir sameignardeild og fjögur fyrir séreignardeildir. Hrein eign LV til greiðslu lífeyris nam 1.458 milljörðum kr. í árslok 2024. Eignasöfnin hafa stækkað jafnt og þétt síðustu ár ef frá er talið árið 2022 þegar aðstæður á fjármálamörkuðum voru erfiðar. Vöxtinn má einkum rekja til góðrar ávöxtunar en samanlagður hagnaður (fjármunatekjur) undanfarin tíu ár nemur ríflega 856 milljörðum króna sem samsvarar til um helmings af eignum sameignardeildar í árslok 2024.

Sameignardeild LV er stærsta eignasafn lífeyrissjóðsins. Eignunum er ætlað að standa undir lífeyrisgreiðslum í formi ævilangs lífeyris og áfallalífeyris. Hrein eign safnsins til greiðslu lífeyris nam ríflega 1.420 milljörðum kr. í árslok 2024 og fjárfestingartekjur á árinu námu tæplega 158 milljörðum kr.

Hrein nafnávöxtun sameignardeildar var 12,4% og hrein raunávöxtun 7,3%. Ávöxtun hækkar á milli ára en í fyrra nam hrein nafnávöxtun 8,6% og hrein raunávöxtun 0,5%.

Næsta mynd sýnir samanburð á ávöxtun eignaflokka á milli áranna 2023 og 2024. Talsverður viðsnúningur varð á ávöxtun hlutabréfa safnsins á milli ára þar sem innlend hlutabréf skiluðu 0,1% ávöxtun árið 2023 en 12,7% ávöxtun á árinu 2024.

Sú ávöxtun kom einkum til frá og með haustinu þegar merki voru um að verðbólga væri á niðurleið og vaxtalækkunarferli að hefjast. Uppgjör félaga voru einnig heilt yfir nokkuð góð og jákvæð flæðisáhrif höfðu áhrif á markaðinn í heild, helst ber þar að nefna kaup JBT á Marel hf.

Næsta mynd sýnir framlag einstaka eignaflokka til ávöxtunar án kostnaðar. Framlag erlendra hlutabréfa til ávöxtunar ársins vó mest en framlag allra eignaflokka var jákvætt á árinu.

Undanfarin 10 ár hefur vægi hlutabréfa hækkað sem hlutfall af eignasafni sameignardeildar. Það felur í sér meiri áhættu en ella en á móti má vænta hærri ávöxtunar til lengri tíma litið. Eign sjóðsins í skráðum og óskráðum hlutabréfum er í eignaflokkum fjögur og sex og var ávöxtun í þeim eignaflokkum góð í ár. Árangurinn má fyrst og fremst rekja til góðrar ávöxtunar erlendra hlutabréfa (flokkur sex) eins og sjá má á framlagi eignaflokka til ávöxtunar en innlenda hlutabréfasafnið skilaði einnig jákvæðri ávöxtun á árinu.

Ávöxtun innlendra skuldabréfa var á bilinu 7 til 8,5% á árinu. Það skýrist að hluta til af því að 80% af innlendri skuldabréfaeign LV voru færð á kaupávöxtunarkröfu árið 2024 og eru því ónæm fyrir markaðsbreytingum sem endurspeglast í minni sveiflum í ávöxtun. Ávöxtun var svipuð milli verðtryggðra og óverðtryggðra skuldabréfa en hlutfall verðtryggðra skuldabréfa af innlendu skuldabréfasafni sameignardeildar nam um 76% í árslok. Breyting á gengi erlendra gjaldmiðla gagnvart íslensku krónunni hafði jákvæð áhrif á ávöxtun erlendra eigna á árinu og er ávöxtun ársins rúmlega 2% betri en hún hefði annars verið sé miðað við óbreytt gengi gjaldmiðla.

Til að draga úr áhættu eignasafns tengdu íslensku hagkerfi hefur vægi erlendra eigna verið aukið undanfarin ár. Um 50% af heildareignum sameignardeildar voru erlendar eignir í árslok 2024 og hefur hlutfall þeirra hækkað um rúm 15% frá árinu 2018.

Eins og fram kemur í fjárfestingarstefnu sjóðsins er lögð áhersla á áhættudreifingu í eignasafninu. Erlendar eignir eru mikilvægur þáttur í því samhengi. Sé horft til undirliggjandi eigna má sjá að eignasafnið telur nú ríflega 44 þúsund eignir sem dreifast á fjölda landssvæða og sex heimsálfur, þar af er 50% heildareigna að finna innan Íslands, 37% í Norður­Ameríku og 9% í Evrópu.

Eignasamsetning sameignardeildar tók litlum breytingum á árinu eins og sést á eftirfarandi mynd. Helst má nefna aukið vægi erlendra eigna en aukið var við vægi erlendra hlutabréfa og skuldabréfa á árinu.

Lífeyrissjóðurinn birti fjárfestingarstefnu sína fyrir árið 2025 í nóvember 2024. Litlar breytingar eru fyrirhugaðar á samsetningu innlenda hluta eignasafns sameignardeildar en dregið var úr markmiði um vægi erlendra skuldabréfa frá fyrri stefnu. Finna má greinargóðar upplýsingar um áherslur og markmið við stýringu eignasafna sjóðsins í fjárfestingarstefnu LV fyrir árið 2025 sem er aðgengileg á vef sjóðsins.

Réttindadeildir fyrir séreignarsparnað eru tvær. Annars vegar B-deild fyrir almenna séreign og hins vegar C-deild fyrir tilgreinda. Eignir séreignardeilda eru ávaxtaðar í fjórum ávöxtunarleiðum: Ævileið I, Ævileið II, Ævileið III og Verðbréfaleið. Ævileiðirnar voru stofnaðar árið 2017. Verðbréfaleið hefur verið starfsrækt frá 1999 en tekur ekki lengur við nýjum samningum.  Eignir í séreignardeildum námu 37 milljörðum króna í lok árs 2024 en voru 31 milljarður króna í árslok 2023. Nánari upplýsingar um hverja ávöxtunarleið er að finna í fjárfestingarstefnu sjóðsins.

Verðbréfaleið

Fjárfestingarstefna Verðbréfaleiðar endurspeglar fjárfestingarstefnu sameignardeildar LV.  Hrein nafnávöxtun Verðbréfaleiðar á árinu 2024 var 12,4%. Hrein meðalraunávöxtun síðustu fimm ára er 3,3%. Líkt og með sameignarleið voru litlar breytingar gerðar á samsetningu innlenda hluta eignasafns sameignardeildar en dregið var úr markmiði um vægi erlendra skuldabréfa frá fyrri stefnu. Finna má greinargóðar upplýsingar um áherslur og markmið við stýringu eignasafna sjóðsins í fjárfestingarstefnu LV fyrir árið 2025.

Ævileið I

Fjárfestingarstefna Ævileiðar I heimilar fjárfestingu m.a. í hlutabréfum og skuldabréfum, skráðum og óskráðum, hlutdeildarskírteinum sjóða, innlánum og öðrum fjármálagerningum. Stefnt er að því að vægi erlendra eigna sé um 30% af heildareignum Ævileiðar I. Þessi leið hentar þeim sem ávaxta séreignarsparnað til lengri tíma en markmiðið er að skila góðri langtímaávöxtun að teknu tillit til áhættu með skilvirkri eignadreifingu. Hrein nafnávöxtun Ævileiðar I var jákvæð um 12,4% í árslok 2024.

Síðustu ár hefur ávöxtun leiðarinnar að öllu jöfnu verið jákvæð að undanskildu árinu 2022 þegar ávöxtun leiðarinnar var neikvæð. Það er að mestu rakið til neikvæðrar afkomu hlutabréfamarkaða. Samkvæmt fjárfestingarstefnu 2025 er stefnt að því að safnið skiptist í 50% hlutabréf og 50% skuldabréf og hefur vægi hlutabréfa verið hækkað frá fyrri stefnu.

Ævileið II

Ævileið II horfir einkum til meðallangs tíma við ávöxtun fjármuna að teknu tilliti til áhættu. Hún hefur heimild til að fjárfesta m.a. í hlutabréfum og skuldabréfum, skráðum og óskráðum, hlutdeildarskírteinum sjóða, innlánum og öðrum fjármálagerningum. Nafnávöxtun Ævileiðar II var jákvæð um 10,3% árið 2024.

Samkvæmt fjárfestingar­stefnu 2025 hækkar vægi hlutabréfa lítillega og er stefnt að því að þau nemi ríflega fjórðungi af safninu og skuldabréf um 75%. Markmið leiðarinnar er að um 18% heildareigna hennar fari í fjárfestingar erlendis.

Ævileið III

Áhætta Ævileiðar III er takmörkuð við samsetningu skuldabréfa og innlána. Markmið safnsins er að varðveita áunna eign en skila um leið jákvæðri raunávöxtun.  Ævileið III horfir til meðallangs eða skemmri tíma við ávöxtun að teknu tilliti til áhættu. Hrein nafnávöxtun Ævileiðar III var jákvæð um 8,2% á árinu 2024.

Samkvæmt fjárfestingarstefnu fjárfestir Ævileið III í skuldabréfum, hlutdeildarskírteinum og innlánum. Stefnt er að því að 80% safnsins séu í skuldabréfum og 20% í innlánum eða lausafjársjóðum. Hlutabréf eru ekki hluti af fjárfestingarmengi Ævileiðar III.  

Nánari umfjöllun leiðarljós við stýringu eignasafna og innlenda og erlenda fjármálamarkaði má finna í kafla III Eignasöfn í árs- og sjálfbærniskýrslu.

___________________________________________________________

[1]Talnagögn frá Seðlabanka Íslands og Hagstofu Íslands.