Ábyrgar fjárfestingar

Meginhlutverk LV er að hámarka ávöxtun eignasafna sjóðsins að teknu tilliti til áhættu og ná þannig eins háum réttindum sjóðfélaga og unnt er. Lífeyrissjóðir eru í eðli sínu langtímafjárfestar, með langar skuldbindingar og þurfa að horfa á þætti sem eru líklegir til þess að hafa áhrif á ávöxtun þeirra til lengri tíma.

Lífeyrissjóðum ber m.a. að byggja greiningar sínar á upplýsingum um öryggi, gæði, lausafjárstöðu og hafa arðsemi safnsins í heild í huga, tryggja fjölbreytni og koma í veg fyrir samþjöppun og uppsöfnun áhættu. Þá kveða lífeyrislögin einnig á um að lífeyrissjóðir skuli setja sér siðferðisleg viðmið. Það fellur þannig undir umboðsskyldu lífeyrissjóðsins að sýna ábyrgð þegar kemur að fjárfestingum og þannig stuðla að sjálfbæru eignasafni. Þá hefur Seðlabanki Íslands einnig kallað eftir því og talið tímabært að setja skýrari ákvæði í lög um lífeyrissjóði sem gera kröfur um að þeir taki tillit til sjálfbærniþátta og áhættu sem þeim tengist við töku fjárfestingarákvarðana í samræmi við löggjöf annarra á fjármálamarkaði.

Undanfarið ár hefur LV unnið markvisst að því að framkvæma stefnu sjóðsins um ábyrgar fjárfestingar og innleitt aðferðafræðina í verklag og ákvarðanatöku í fjárfestingarferli sjóðsins

Með því að beita aðferðafræði ábyrgra fjárfestinga í eignastýringu er verið að greina fleiri þætti sem kunna að hafa áhrif á fjárhagslega afkomu fjárfestingarkosts en hefðbundnar fjármálagreiningar gera ráð fyrir. Það þýðir að greiningar eru ítarlegri, mengi áhættuþátta sem horft er til er stærra og meira af upplýsingum er safnað. Þannig má greina bæði tækifæri og áhættur sem geta farið eftir því í hvaða atvinnugrein viðkomandi útgefandi starfar og hvaða markaðssvæði eða landssvæði um er að ræða. Sjálfbærniáhætta nær meðal annars yfir umhverfisþætti, félagslega þætti og stjórnarhætti en einnig mannréttindi og viðskiptasiðferði. Verðmætasköpun þarf að vera sjálfbær svo fjárfesting sé lífvænleg til lengri tíma.

Hugtakið sjálfbær fjárfesting hefur nú verið lögfest með lögum nr. 25/2023 um upplýsingagjöf um sjálfbærni á sviði fjármálaþjónustu og flokkunarkerfi fyrir sjálfbærar fjárfestingar. Þessi löggjöf nær yfir lífeyrissjóði. Skilgreiningu á hugtakinu sjálfbær fjárfesting má finna í innleiddri reglugerð Evrópuþingsins nr. 2019/2088 um upplýsingagjöf tengda sjálfbærni á sviði fjármálaþjónustu (svokölluð SFDR reglugerð) en hana er að finna í 17. tölul. 2. gr. reglugerðarinnar.

PRI stendur fyrir ábyrgar fjárfestingar (e. Principles of Responsible Investments). Samtökin PRI voru stofnuð af alþjóðlegum hópi stofnanafjárfesta í samstarfi við Sameinuðu þjóðirnar árið 2005 að frumkvæði Kofis Annan þáverandi aðalritara. PRI eru óhagnaðardrifin samtök sem eru studd af Sameinuðu þjóðunum. Yfir fimm þúsund meðlimir eru í samtökunum, þar af eru 752 „Asset owners“ og tilheyrir LV þeim flokki. LV er þannig í hópi fjórtán íslenskra meðlima en þar af eru fjórir lífeyrissjóðir.

Markmið samtakanna er að hvetja til ábyrgra fjárfestinga, styðja við þá vegferð og fræða. Samtökin hafa birt sex meginreglur um ábyrgar fjárfestingar sem eiga að endurspegla mikilvægi umhverfis, samfélags og stjórnarhátta í fjárfestingum fjárfesta. Aðilar skuldbinda sig til að innleiða þessar meginreglur.

Samtökin eru vettvangur fjárfesta, opinberra aðila og fræðasamfélagsins til að hittast og þróa fræðin, besta aðferðafræði og auka gagnsæi.

Samtökin starfrækja PRI ACADEMY sem er fræðsluarmur þeirra. Markmiðið er að bjóða upp á námskeið til að fylla inn í þekkingargloppur þegar kemur að sjálfbærnimálum. Allir starfsmenn eignastýringar hafa lokið við námskeið hjá samtökunum.

Undanfarin ár hefur lífeyrissjóðurinn lagt áherslu á að fylgjast með og byggja upp þekkingu og færni við beitingu virks eignarhalds í tengslum við umsýslu eignasafna sjóðsins. Virkt eignarhald byggist m.a. á því að eiga virk samskipti við útgefendur um stefnur og áherslur sjóðsins eins og þær birtast í hluthafastefnu LV. LV leggur m.a. áherslu á góða stjórnarhætti, að félög fylgi góðum viðskiptaháttum og setji sér stefnur sem tengjast sjálfbærni. Hluthafastefnu LV eru gerð góð skil á heimasíðu sjóðsins.

Fyrir aðalfundi félaga á sér stað ítarleg greining þvert á svið lífeyrissjóðsins þar sem farið er yfir tillögur og fundarefni sem lagt er fyrir á aðalfundi. LV nýtir almennt atkvæðarétt sinn á aðalfundum íslenskra félaga og gerir grein fyrir atkvæðagreiðslu sinni á heimasíðu sjóðsins.

Um þemaathugun: Mikilvægt er fyrir LV að kortleggja sjálfbærniáhættu félaga í söfnum sjóðsins. Á árinu var sérstaklega farið í þemaathugun á aðfangakeðjum hjá þremur skráðum félögum sem LV á hlut í en félög í ákveðnum atvinnugreinum eru talin mjög útsett fyrir áhættu tengdri aðfangakeðjum.

Markmiðið er að greina hugsanleg fjárhagsleg áhrif á virði fjárfestinganna ef áhættuþættir raungerast innan aðfangakeðja og hvort félög í eigu LV kortleggi þessa þætti, vakti og mildi. Ástæða þess að LV fylgir eftir og metur sjálfbærniáhættuþætti sem þessa með samtali við félög er:

• eftirfylgni á stefnum sjóðsins og í samræmi við aðferðafræði um virkt eignarhald
• í takt við alþjóðlega staðla og viðmið, t.d. þegar kemur að grunnreglum UN Global Compact
• að hvetja félög til góðs eftirlits með aðfangakeðjum sínum sem styður við skilvirkni, eykur gæði aðfanga og getur dregið úr kostnaði og áhættu, m.a. orðsporsáhættu, sem getur haft áhrif á fjárhagslegt virði
• að sjóðurinn lætur sig það varða hvernig fjármunatekjur hans verða til og vill stuðla að auknu gagnsæi í starfsemi félaga sem hann fjárfestir í og að mannréttindi, umhverfisþættir, félagslegir þættir og stjórnarhættir séu virtir.

Með því að senda spurningar og stofna til samtals tengdu aðfangakeðjum félaga í söfnum sjóðsins fékk LV betri vitneskju um hvernig áhættu væri stýrt hjá félögum sem gagnafyrirspurnin náði til. Þá er það sýn LV að samskipti sem þessi hvetji félög til aukins gagnsæis í starfsemi og verði til þess að þau auki þekkingu og eftirlit með sjálfbærniáhættu.

Í febrúar sendi sjóðurinn bréf til skráðra innlendra félaga vegna uppfærðrar hluthafastefnu LV. Í umræddu bréfi var farið yfir áherslur lífeyrissjóðsins við meðferð eignarhalds í skráðum hlutafélögum. Þá sendi LV annað bréf til fyrrgreindra félaga og tilnefninganefnda þeirra í desember 2024 undir yfirskriftinni: „Áherslur Lífeyrissjóðs verzlunarmanna varðandi upplýsingar um framboð til stjórna félaga.“ Markmið með bréfinu var að hvetja til aukins gagnsæis varðandi framboð til stjórna félaga og styðja við góð skoðanaskipti og upplýsta afstöðu hluthafa við stjórnarkjör.

Á árinu 2024 tók starfsfólk lífeyrissjóðsins þátt í tvíátta mikilvægisgreiningu hjá nokkrum innlendum félögum og stýrendum. Með því gafst tækifæri til að koma á framfæri sjónarmiðum sjóðsins hvað varðar helstu sjálfbærniáhættu í starfsemi þeirra félaga sem og tækifæri. Slík verkefni veita sjóðnum einnig góða innsýn í áherslur félaganna varðandi sjálfbærni í rekstri.