Sameignardeild, A-deild, er langstærsta réttindadeildin. Í árslok 2024 voru sjóðfélagar rúmlega 189 þúsund og námu eignir 1.420 milljörðum króna.

Meginafurð sameignardeildar er ævilangur lífeyrir en svonefndur áfallalífeyrir felur einnig í sér mikilvæg tryggingaréttindi í formi örorku-, maka- og barnalífeyris.

Séreignardeildirnar eru tvær, B-deild fyrir almenna séreign og C-deild fyrir tilgreinda séreign. Eignir sjóðfélaga í séreign eru ávaxtaðar í fjórum eignasöfnum, Ævileiðum I, II og III sem og Verðbréfaleið sem er lokuð fyrir nýjum samningum.

• Sjóðfélagar á lífeyri voru 29.036 á árinu 2024 og fjölgaði þeim um 5,6% frá fyrra ári.
• Á árinu 2024 hófu 2.860 sjóðfélagar töku eftirlauna samanborið við 3.695 árið áður.
• Þar af voru 751 eða 26,3% sjóðfélaga á lífeyri sem hófu töku lífeyris við 67 ára aldur.
• 63% hóf töku lífeyris fyrir 67 ára aldur. Árið 2023 voru aldursmörk vegna töku ævilangs lífeyris lækkuð úr 65 árum í 60 ára aldur.
• Lífeyrir sameignardeildar í hlutfalli af iðgjöldum, svokölluð lífeyrisbyrði, nam 83,6% á árinu 2024 samanborið við 74,7% á árinu 2023.
• Lífeyrisgreiðslur úr sameignardeild námu 39.005 milljónum króna og hækkuðu um 17,5% frá fyrra ári.

Sameignardeild

Hér er m.a. gerð grein fyrir þróun fjárhæðar inngreiðslna og lífeyrisgreiðslna, fjölda greiðandi sjóð­félaga og sjóðfélaga á lífeyri.

Iðgjöld til sameignardeildar

Greidd iðgjöld til sjóðsins hafa aukist undanfarin ár. Hækkun milli áranna 2023 og 2024 var um 4,9%.

Fjöldi greiðandi sjóðfélaga

Fjöldi greiðandi sjóðfélaga hefur verið nokkuð svipaður undanfarin ár.

Heildarfjöldi sjóðfélaga sem eiga réttindi í sameignardeild

Alls eiga rúmlega 189 þúsund sjóðfélagar réttindi í sameignardeild og hefur þeim fjölgað úr rúmlega 156 þúsund frá árinu 2015.

Lífeyrisgreiðslur til sjóðfélaga

Lífeyrisgreiðslur úr sameignardeild námu 39.005 milljónum króna og hækkuðu um 17,5% frá fyrra ári. Lífeyrisgreiðslur eru verðtryggðar og hækka miðað við vísitölu neysluverðs sem hækkaði um 4,8% 2024.

Fjöldi sjóðfélaga á lífeyri

Sjóðfélagar á lífeyri voru 29.036 á árinu 2024 og fjölgaði þeim um 5,6% frá fyrra ári. Lífeyrir sameignardeildar í hlutfalli af iðgjöldum, svokölluð lífeyrisbyrði, nam 83,6% á árinu 2024 en var 74,7% árið áður.

LV starfrækir tvær séreignardeildir, aðra fyrir almenna séreign og hina fyrir tilgreinda séreign. Eignir séreignardeilda eru ávaxtaðar í fjórum fjárfestingarleiðum.

Iðgjöld til séreignardeildar

Iðgjöld til séreignardeildar námu 3.600 milljónum á árinu 2024 samanborið við 3.100 milljónir árið 2023.

Útgreiðslur úr séreignardeild

Lífeyrisgreiðslur úr séreignardeild námu alls 1.332 milljónum króna en voru 1.266 milljónir árið 2023. Á myndinni kemur fram hve stór hluti er vegna fasteignatengdra greiðslna, þ.e. innborgana á fasteignalán og greiðslur við fyrstu kaup. Undir séreignargreiðslur vegna aldurs falla einnig útgreiðslur vegna fráfalls og örorku.

Tryggingastærðfræðingur gerir árlega tryggingafræðilega athugun á fjárhag sjóðsins. Niðurstöðurnar eru yfirfarnar af stjórn og kynntar á ársfundi.

Tryggingastærðfræðingur sjóðsins er Benedikt Jóhannesson hjá Talnakönnun hf. Hann er ráðinn af stjórn og hefur hlotið viðurkenningu Fjármálaeftirlitsins.

Réttindi sjóðfélaga og væntur lífeyrir

Réttindi sjóðfélaga eru byggð á lögum og ákvæðum samþykkta sjóðsins, framtíðariðgjöldum og væntri framtíðarávöxtun. Sá lífeyrir sem sjóðfélagar vænta getur orðið lægri eða hærri eftir því hvernig til tekst að ávaxta eignir sjóðsins til framtíðar. Þá hafa ýmsir lýðfræðilegir þættir áhrif á getu sjóðsins til að greiða lífeyri þar sem sjóðurinn er sameignarsjóður sem veitir rétt til ævilangs lífeyris, auk tímabundins örorkulífeyris, makalífeyris og barnalífeyris.

Þróun ævilengdar sjóðfélaga, lífslíkur, er sá lýðfræðilegi þáttur sem hefur mest áhrif á tryggingafræðilega athugun lífeyrissjóða. Aðrir lýðfræðilegir þættir sem hafa áhrif eru örorkutíðni, hjúskaparstaða ogtíðni barneigna.

Samkvæmt lögum skal gera nauðsynlegar breytingar á samþykktum sjóðsins ef tryggingafræðileg staða hans er hærri en 10% eða lægri en -­10%. Sama gildir ef tryggingafræðileg staða er hærri en 5% eða lægri en -­5% fimm ár í röð. Breytingarnar snúa þá að því að koma tryggingafræðilegri stöðu sjóðsins nær jafnvægi með því að hækka eða lækka réttindi sjóðfélaga eftir því hvernig staða sjóðsins er á hverjum tíma. Sjóðfélagar bera þess vegna þá áhættu sem felst í að ávaxta iðgjöld og eignir sjóðsins sem og lýðfræðilega áhættu.

Staða sjóðsins

Tryggingafræðileg staða sameignardeildar er nú ­-4,3% en var ­-6,8% árið 2023.

Breyting á tryggingafræðilegri stöðu á árinu 2024 úr -6,8% í -4,3% kemur til vegna góðrar ávöxtunar á árinu en hrein raunávöxtun sameignardeildar var 7,3%. Verðbólgan á árinu hafði þó neikvæð áhrif á tryggingafræðilega stöðu enda skuldbindingar verðtryggðar þar sem áunninn réttindi sjóðfélaga eru verðtryggð. Hverfandi áhrif hafði uppfærð réttindatafla og uppfærðar hjúskapar- og barneignarlíkur.

Málshöfðun vegna samþykktarbreytingar

LV hefur áður gert ítarlega grein fyrir breytingum á samþykktum sjóðsins sem tóku gildi í ársbyrjun 2023. Þær vörðuðu breytingar á réttindakerfi sameignardeildar til að bregðast við hækkandi lífaldri sjóðfélaga og framtíðarspám um áframhaldandi hækkun lífaldurs.

Á vormánuðum 2023 var höfðað mál á hendur LV vegna samþykktarbreytinganna og krafist ógildingar á ákvæði sem varðar breytingu á áunnum réttindum sjóðfélaga. Í dómi Héraðsdóms Reykjavíkur frá 30. nóvember 2023 var fallist á kröfur stefnanda þar sem krafist var ógildingar á tilteknu ákvæði samþykktarbreytinganna.

Lífeyrissjóðurinn áfrýjaði dómi héraðsdóms í desember til Landsréttar en málið fór beint til Hæstaréttar á grundvelli áfrýjunarleyfis dómsins.

Það er skemmst frá því að segja að Hæstiréttur féllst á málatilbúnað sjóðsins og staðfesti, með dómi 27. nóvember 2024, lögmæti þeirra breytinga sem gerðar voru á samþykktum LV árið 2022 til að mæta hækkandi lífaldri sjóðfélaga. Dómstóllinn hafnaði með því kröfu um ógildingu á breytingum tiltekinna ákvæða samþykktanna sem ráðist var í vegna þessa.

Það er mat lífeyrissjóðsins að dómurinn hafi mikilvægt og sterkt fordæmisgildi. Í dómnum kemur m.a. fram að heildargreiðslur til allra sjóðfélaga hafi lækkað hlutfallslega jafn mikið vegna nýs reiknigrunns um lífslíkur.

Sjá nánari umfjöllun um málið í skýrslu stjórnar með ársreikningi.

Dómurinn hefur ekki áhrif á lífeyrisgreiðslur

Þar sem samþykktabreytingar, sem staðfestar voru lögmætar með dómi Hæstaréttar, komu að fullu til framkvæmda í ársbyrjun 2023 hefur dómurinn hvorki áhrif á réttindi sjóðfélaga né lífeyrisgreiðslur.